Giriş: Neden Terminoloji Bilmek Önemli?

Bir tekne kiralama sürecine girdiğinizde, kendinizi bir anda yepyeni bir dilin içinde bulabilirsiniz: 'APA', 'bareboat', 'transitlog', 'mooring'... Bu kelimeler ilk başta kafa karıştırıcı gelebilir, ancak endişelenmeyin. Bu denizcilik terimlerini öğrenmek, sadece havalı bir denizci gibi konuşmak için değil, aynı zamanda tatilinizin kalitesini, güvenliğini ve bütçenizi doğrudan etkileyen önemli detaylara hakim olmak için gereklidir. Bu kapsamlı tekne kiralama terminolojisi rehberi, sizi bu konuda daha donanımlı ve özgüvenli bir kiracı yapmak için tasarlandı.

Sözleşme ve güvenlikte yanlış anlamaları önleme

Kiralama sözleşmesinde geçen bir terimi yanlış anlamak, beklenmedik maliyetlere veya yanlış beklentilere yol açabilir. Örneğin, 'APA' ile 'depozito' arasındaki farkı bilmek, bütçenizi doğru planlamanızı sağlar. Güvenlik brifinginde kaptanın bahsettiği bir ekipmanı anlamak ise acil bir durumda hayat kurtarabilir.

Ekip ve kaptanla aynı dili konuşmak

Mürettebatla, özellikle de kaptanınızla temel denizcilik dilinde anlaşabilmek, iletişimi güçlendirir ve daha keyifli bir tatil ortamı yaratır. Rota planlarken veya bir manevra sırasında ne olup bittiğini anlamak, kendinizi yolculuğun daha fazla bir parçası gibi hissetmenizi sağlar.

Nasıl Okunmalı? (Alfabetik rehberden en iyi verimi alma)

Bu rehber, alfabetik sıraya göre düzenlenmiş bir sözlük formatındadır. Amacımız sizi bir gecede denizci yapmak değil, ihtiyaç duyduğunuzda başvurabileceğiniz pratik bir kaynak sunmaktır. Merak ettiğiniz bir terimi ilgili harf başlığı altında bulabilir, kısa tanımını ve pratik kullanım örneğini inceleyebilirsiniz. Hazırsanız, demir alıyoruz!

A-Z Charter ve Denizcilik Terimleri Sözlüğü

A

• APA (Advance Provisioning Allowance): Özellikle mürettebatlı motoryat kiralamalarında standart olan bir avans sistemidir. Kiralama bedeline ek olarak, yakıt, yiyecek-içecek, marina ücretleri gibi değişken masraflar için ödenen bir avanstır. Bu bir depozito değildir. Kaptan tüm harcamaları sizin adınıza buradan yapar ve tur sonunda şeffaf bir döküm sunar. Kalan para iade edilir.

• Anchor (Demir / Çıpa): Tekneyi denizde sabitlemek için kullanılan, genellikle metalden yapılmış ağır çapa.

• Anchor Rode/Chain (Demir Zinciri / Halatı): Demiri tekneye bağlayan zincir veya halat.

• Aft (Kıç / Pupa): Teknenin arka kısmı. Örnek: 'Misafirler teknenin kıç tarafındaki oturma alanında dinleniyor.'

• Amidships (Vasat): Teknenin orta kısmı.

B

• Bareboat (Mürettebatsız): Teknenin sadece kendisinin, yani kaptan ve mürettebat olmadan kiralanmasıdır. Bu tür bir kiralama için kiracının geçerli bir kaptanlık lisansına ve yeterli tecrübeye sahip olması gerekir.

• Beaufort Scale (Bofor Ölçeği): Rüzgâr hızını ve denizin durumunu tanımlamak için kullanılan 0'dan 12'ye kadar olan bir ölçektir.

• Bow (Pruva): Teknenin ön kısmı.

• Bow Thruster (Baş Pervanesi): Teknenin baş tarafında, enine hareket sağlayan ve özellikle dar alanlarda manevrayı (yanaşma/kalkma) kolaylaştıran yardımcı pervanedir.

C

• Check-in / Check-out: Teknenin kiralama başında kiracıya teslim edilmesi (check-in) ve kiralama sonunda kiracıdan geri alınması (check-out) işlemidir. Check-in sırasında tekne ekipmanları tanıtılır ve teknenin durumu kontrol edilir. Check-out'ta ise hasar kontrolü ve yakıt hesabı yapılır.

• Chart (Harita): Denizcilikte kullanılan, derinlikleri, kıyı şeridini, tehlikeleri ve seyir yardımcılarını gösteren harita.

• Cleat (Koç Boynuzu): Halatları tekneye sabitlemek (bağlamak) için kullanılan, üzerinde iki boynuz bulunan metal veya plastik parça.

• Cockpit (Havuzluk): Genellikle teknenin kıç tarafında bulunan, dümenin ve oturma alanlarının yer aldığı açık hava bölümü.

• Crew List (Mürettebat/Misafir Listesi): Tur sırasında teknede bulunacak tüm kişilerin (mürettebat ve misafirler) kimlik ve pasaport bilgilerini içeren resmi liste. Transitlog belgesi için zorunludur.

D

• Draft (Su Çekimi): Teknenin su hattı ile en alt noktası (salma veya pervane) arasındaki dikey mesafedir. Teknenin ne kadar sığ sulara girebileceğini belirler. Örnek: 'Bu koyun girişi sığ, draft'ı 2 metreden fazla olan tekneler için riskli olabilir.'

• DSC (Digital Selective Calling): VHF telsizlerde bulunan, belirli bir tekneye veya gruba doğrudan dijital çağrı yapmayı veya tehlike sinyali göndermeyi sağlayan bir sistem.

• Dinghy / Tender: Teknenin karaya çıkmak, yakındaki koyları keşfetmek veya su sporları yapmak için kullandığı küçük servis botu.

E

• EPIRB (Emergency Position Indicating Radio Beacon): Ciddi bir tehlike anında (teknenin batması vb.) manuel veya suyla temas ettiğinde otomatik olarak devreye giren ve teknenin konumunu uydular aracılığıyla kurtarma merkezlerine bildiren acil durum vericisi.

• ETA / ETD (Estimated Time of Arrival / Departure): Tahmini Varış Zamanı / Tahmini Kalkış Zamanı.

• Engine Hours (Motor Saati): Motorun çalıştığı toplam süreyi gösteren sayaç. Yakıt hesabı genellikle bu saate göre yapılır.

F

• Fender (Usturmaça): Tekne iskeleye veya başka bir tekneye yanaştığında gövdesini hasardan korumak için dışarı sarkıtılan, genellikle hava ile şişirilmiş balon.

• Flybridge: Özellikle motoryat ve katamaranlarda bulunan, ana güvertenin üzerinde yer alan ikinci bir açık hava katı. Genellikle burada da bir dümen, oturma alanı ve güneşlenme minderleri bulunur.

• Furling (Sarma Sistemi): Yelkenli teknelerde, yelkeni kendi etrafında sararak kolayca açıp kapamayı sağlayan mekanizma.

G

• Galley (Mutfak): Teknedeki mutfak bölümü.

• Generator (Jeneratör): Tekne motoru çalışmıyorken (örneğin koylarda demirliyken) klima, prizler gibi 220V elektrik ihtiyacını karşılayan yardımcı motor.

• GPS / Chartplotter: Uydulardan aldığı sinyallerle teknenin konumunu belirleyen sistem (GPS) ve bu konumu elektronik harita üzerinde gösteren ekran (Chartplotter).

• Grey/Black Water (Gri/Siyah Su): Gri su; lavabo, duş gibi yerlerden gelen az kirli atık sudur. Siyah su ise tuvaletten gelen ve bakteri içeren atık sudur. Bu sular teknedeki atık su tanklarında (holding tank) biriktirilir.

H

• Helm (Dümen): Tekneye yön vermek için kullanılan tekerlek veya yeke.

• Holding Tank (Atık Su Tankı): Siyah ve gri suların denize basılmadan önce biriktirildiği tank. Marinalardaki özel istasyonlarda boşaltılır.

• Halyard (Mandar): Yelkenli teknelerde yelkenleri yukarı çekmek (basmak) için kullanılan halat.

K

• Knot (Düğüm): Denizcilikte kullanılan hız birimidir. Saatte 1 deniz miline (1.852 km) eşittir. Bir teknenin hızı 10 knot ise, saatte 10 deniz mili yol alıyor demektir.

• Keel (Salma): Yelkenli teknelerin altında bulunan, teknenin rüzgârla yan yatmasını ve sürüklenmesini engelleyen ağır ve sabit parça.

L

• LOA (Length Overall): Teknenin baş ve kıç noktaları arasındaki toplam uzunluğudur. Marina ücretleri genellikle LOA'ya göre hesaplanır.

• Liferaft (Can Salı): Acil bir durumda teknenin terk edilmesi gerektiğinde kullanılan, kendi kendine şişen ve içinde temel hayatta kalma malzemeleri bulunan sal.

• Lee / Windward (Rüzgâraltı / Rüzgârüstü): Rüzgârüstü, rüzgârın geldiği yön; rüzgâraltı ise rüzgârın gittiği yöndür.

M

• Mooring (Bağlama): Tekneyi bir iskeleye, şamandıraya veya başka bir tekneye bağlama işlemi. Akdeniz'de en yaygın yöntem 'stern-to mooring' yani kıçtan kara (med moor) yanaşmadır.

• MYBA (The Worldwide Yachting Association): Lüks yat kiralama sektöründe standartları belirleyen uluslararası bir kuruluştur. MYBA sözleşmeleri, hem kiracının hem de tekne sahibinin haklarını koruyan, sektörde altın standart olarak kabul edilen sözleşmelerdir.

N

• NM (Nautical Mile - Deniz Mili): Denizcilik ve havacılıkta kullanılan uzunluk birimi. 1 deniz mili 1852 metreye eşittir.

• Navtex: Seyir halindeki teknelere hava durumu tahminleri, seyir uyarıları gibi önemli bilgileri otomatik olarak yazılı metin halinde gönderen bir haberleşme cihazı.

O

• Option (Opsiyon): Bir tekneyi beğenip karar verme aşamasındayken, kiralama acentesinden tekneyi belirli bir süre (genellikle 2-3 gün) için sizin adınıza tutmasını istemektir. Bu sürede tekne başkasına kiralanmaz.

• Owner vs Charter Layout (Sahip vs Kiralama Versiyonu): Bazı katamaran ve yelkenli modellerinin iki farklı iç yerleşim planı vardır. 'Charter layout' genellikle maksimum sayıda eşit kabin sunarken (örn: 4 kabin/4 banyo), 'Owner's version' bir gövdeyi tamamen büyük bir sahip süitine ayırır (örn: 3 kabin/3 banyo).

P

• Passerelle (Pasarella): Tekne kıçtan kara yanaştığında, iskele ile tekne arasına konulan yürüme köprüsü.

• Provisioning (Kumanya): Tekne turu için gerekli olan yiyecek ve içeceklerin tedarik edilmesi, yani market alışverişi.

R

• RIB (Rigid Inflatable Boat): Sert tabanlı şişme bot. Genellikle teknelerin servis botu (tender) olarak kullanılırlar.

• Rota Planlama: Gidilecek yerlerin, mesafelerin, tahmini seyir sürelerinin ve konaklama noktalarının hava durumu ve yakıt gibi faktörler göz önünde bulundurularak planlanması.

S

• Saloon (Salon): Teknenin içindeki ana oturma ve yaşam alanı.

• Skipper / Hostess (Kaptan / Hostes): Skipper, teknenin seyir ve güvenliğinden sorumlu profesyonel kaptandır. Hostes ise teknenin temizliği, düzeni ve misafirlere servis (kahvaltı hazırlama, içecek servisi vb.) gibi hizmetlerden sorumlu olan mürettebattır.

• Stabilizer (Dengeleyici): Özellikle motoryatlarda bulunan, hem seyirde hem de demirliyken teknenin yan sallanmasını azaltan, konforu ciddi şekilde artıran sistem.

T

• Transitlog: Türk karasularında seyir yapacak tüm teknelerin almak zorunda olduğu, teknenin ve içindeki kişilerin bilgilerini içeren resmi 'seyir izin belgesi'dir. Bu belge olmadan seyre çıkılamaz. Transitlog nedir sorusu, Türkiye'de tekne kiralamanın en temel sorularındandır.

• Thruster (İtici): Genellikle baş (bow thruster) veya kıç (stern thruster) tarafta bulunan, manevrayı kolaylaştıran yardımcı pervaneler.

V

• VHF (Very High Frequency): Tekneler arasında, marinalarla ve sahil güvenlikle haberleşmek için kullanılan kısa mesafe telsiz sistemi. VHF nedir sorusunun cevabı, denizde iletişim ve güvenliğin temelidir.

W-Z

• Watermaker (Su Yapıcı): Deniz suyunu arıtarak içilebilir ve kullanılabilir tatlı suya dönüştüren cihaz. Bu donanım, teknenin su tanklarına bağımlılığını azaltarak koylarda daha uzun süre kalmasını sağlar.

• Windlass (Irgat): Demiri denize atmak ve geri almak (toplamak) için kullanılan, genellikle elektrikli olan güçlü vinç sistemi.

Sözleşme ve Ödeme Terimleri Mini Rehberi

Kiralama sürecinde karşılaşacağınız en kritik terimler genellikle mali konularla ilgilidir:

• Depozito: Özellikle bareboat kiralamalarda, teknede oluşabilecek küçük hasarlara karşılık alınan ve tur sonunda tekne hasarsız teslim edildiğinde tamamen iade edilen güvence bedelidir.

• APA: Depozitodan farklı olarak, tur sırasındaki masraflarınız (yakıt, kumanya vb.) için verdiğiniz bir avanstır. Harcanan tutar düşülür, kalanı iade edilir.

• İptal Politikası: Sözleşmenin en önemli maddelerinden biridir. Kiralamayı iptal etmeniz durumunda hangi koşullarda ne kadar geri ödeme alacağınızı veya alamayacağınızı belirtir.

Güvenlik ve Çevre Notları

Bu terimler, sizin ve denizin güvenliği için hayati önem taşır:

• Emniyet Brifingi: Check-in sırasında kaptanın can yelekleri, yangın söndürücüler, can salı ve acil durum prosedürleri hakkında verdiği zorunlu bilgilendirme.

• Atık Yönetimi: Teknedeki çöplerin ve özellikle atık su tanklarının (holding tank) yönetimi. Kural basittir: Denize asla çöp ve atık su bırakılmaz.

SSS: En Çok Karıştırılan 5-7 Terim

1. APA ile Depozito arasındaki fark nedir? Depozito bir güvence bedelidir, hasar yoksa tamamen iade edilir. APA ise masraflar için bir harcama avansıdır, harcanan kısmı size ait olur, kalanı iade edilir.

2. Bareboat ile Kaptanlı (Skippered) kiralama ne anlama geliyor? Bareboat, tekneyi mürettebatsız kiralamaktır; tüm sorumluluk sizdedir. Kaptanlı kiralamada ise profesyonel bir kaptan tekneyi sizin için yönetir.

3. Transitlog nedir ve neden bu kadar önemli? Türkiye'de yasal olarak seyir yapabilmek için zorunlu olan resmi izin belgesidir. Olmazsa olmazdır.

4. Draft (su çekimi) neden beni ilgilendiriyor? Çünkü teknenizin ne kadar sığ sulara güvenle girebileceğini belirler. Düşük draft, daha fazla koya erişim demektir.

5. Knot ile saatteki kilometre aynı şey midir? Hayır. 1 knot, saatte 1 deniz mili (1.852 km) hıza eşittir. Yani 10 knot hız, yaklaşık 18.5 km/s hıza denk gelir.

6. Flybridge her teknede bulunur mu? Hayır. Genellikle motoryat ve katamaranlarda bulunan bir özelliktir. Yelkenli ve klasik guletlerde bulunmaz.

Sonuç: Doğru Terminoloji ile Sorunsuz bir Mavi Yolculuk

Bu terimler sözlüğü, mavi yolculuk maceranızda size bir pusula olmayı hedefliyor. Tüm bu kelimeleri ezberlemek zorunda değilsiniz, ancak ne anlama geldiklerini bilmek, sürece daha hakim olmanızı, doğru soruları sormanızı ve nihayetinde daha güvenli, daha keyifli bir tatil geçirmenizi sağlayacaktır. Unutmayın, bilgi en iyi seyir yardımcısıdır. Terminolojiyi çözdüğünüze göre, şimdi sıra hayalinizdeki tekneyi bulmakta. Tekne kiralama rehberlerimizi inceleyebilir veya size en uygun seçenekleri birlikte değerlendirmek için Göcek Yachting'in uzman ekibiyle iletişime geçebilirsiniz.